Một loạt vụ khiếu kiện đền bù đất đai phức tạp như tại khu đô thị mới Thủ Thiêm (TP.HCM), hay vụ Phan Văn Anh Vũ (Vũ “nhôm”) thâu tóm các khu đất vàng tại Đà Nẵng được các đại biểu (ĐB) điểm lại.

Nhiều khu đất công tại TP.HCM đang bị sử dụng lãng phí, sai mục đích

Phó trưởng đoàn ĐB Quốc hội (QH), Gia Lai Đinh Duy Vượt nêu những bức xúc, bất bình, thậm chí phẫn nộ của người dân khi nguồn lực cực lớn của đất nước từ đất đai, nhất là đất vàng, đất bạc rơi vào tay các doanh nghiệp (DN) bạch tuộc, không đầu tư cho sản xuất mà chăm chăm vào sang nhượng dự án hoặc phân lô bán nền và nhiều hình thức khác làm thất thu lớn ngân sách nhà nước. “Nhiều DN có dấu hiệu là sân sau của một số quan chức cùng cộng sinh thâu tóm, chiếm đoạt bằng nhiều thủ đoạn, tùy tiện điều chỉnh quy hoạch, điều chỉnh dự án, chuyển đổi mục đích sử dụng đất”, ĐB Vượt bày tỏ lo ngại và đề nghị cần sự vào cuộc của cơ quan thanh kiểm tra T.Ư, nếu không sẽ khó giải quyết đến nơi đến chốn, đặc biệt dây mơ rễ má, hậu duệ, đồ đệ và lợi ích nhóm.

ĐB Nguyễn Hữu Cầu (Nghệ An) cho rằng cử tri phấn khởi với kết quả đấu tranh phòng, chống tham nhũng trong thời gian gần đây nhưng vẫn còn tâm tư, trăn trở trước tình trạng lãng phí, thất thoát ngân sách lớn của nhà nước, nhất là trong lĩnh vực đất đai, xây dựng cơ bản. Tình trạng giao đất cho chủ đầu tư thực hiện dự án lớn nhưng chưa thu tiền sử dụng đất gây thất thoát cho ngân sách, đất để hoang nhiều năm không triển khai gây lãng phí, trong khi đó nhân dân không có đất sản xuất. Tình trạng dự án treo còn xảy ra nhiều, xuất hiện tình trạng đầu cơ chọn đất vàng để chuyển nhượng, mua bán trục lợi cá nhân, còn nhà nước bị thất thoát lớn.

ĐB Phan Viết Lượng (Bình Phước) bổ sung, vấn đề tài sản công rất nhức nhối, xảy ra nhiều vụ việc nổi cộm. Nhiều địa phương, cơ quan, DN nhà nước buông lỏng quản lý để hoang, sử dụng sai mục đích các khu đất có giá trị. Bán, cho thuê nhiều nhà đất công không đúng đối tượng, giá thành quá thấp gây thất thoát, lãng phí lớn. Đặc biệt, tình trạng định giá tài sản công không đúng trong cổ phần hóa DN nhà nước. Triển khai dự án chậm tiến độ, tăng vốn đầu tư xảy ra ở nhiều nơi. ĐB Lượng đề nghị phải ưu tiên sửa đổi, bổ sung chính sách pháp luật; tăng cường và nâng cao hiệu lực, hiệu quả, công khai minh bạch kết quả thanh tra kiểm toán. Giám sát việc thu chi ngân sách, mua sắm, quản lý, sử dụng tài sản công, nhất là tại các cơ quan, đơn vị, lĩnh vực có nguy cơ thất thoát, lãng phí tham nhũng; xử lý nghiêm, kịp thời các vi phạm, việc bao che tiếp tay lợi ích nhóm.

Vấn đề đất công bước sang phiên thảo luận buổi chiều tiếp tục nóng hơn. ĐB Nguyễn Sỹ Cương (Ninh Thuận), Phó chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại QH, nhận định nhiều năm qua, đất công và cả nhà đất công sản là vấn đề nhức nhối. Nhiều vụ việc nhập nhèm biến đất công thành đất tư, mua bán đất công với giá rẻ bị phanh phui ở một số địa phương trong thời gian gần đây đã chứng minh điều này. “Các chuyên gia đã cho rằng đây là một tệ nạn và đưa ra dẫn chứng, có những DN đang trên bờ vực phá sản nhưng được cơ chế, nhờ mối quan hệ thân hữu với chính quyền và người có chức quyền nên được cấp cho mảnh đất mà không cần thông qua đấu giá hay phương thức, quy trình theo quy định. Nhờ vậy, DN này lại phất lên và hậu quả là ngân sách bị thất thoát rất lớn”, ĐB Cương nêu.

ĐB tỉnh Ninh Thuận đặc biệt lo ngại về vấn đề dự án BT (đổi đất lấy công trình) đang diễn ra ở nhiều địa phương khiến một lượng đất không nhỏ, trong đó có đất công ở vị trí đắc địa lần lượt rơi vào tay DN. “Lẽ ra các dự án đổi đất này phải mang lại những công trình giải quyết những nhu cầu bức thiết của người dân như bệnh viện, trường học hay những công trình phục vụ cộng đồng. Nhưng thật đáng tiếc, hàng trăm, hàng nghìn héc ta đất vàng, đất kim cương của nhà nước và của cả người dân bị thu hồi, giải tỏa chỉ để đổi lấy trụ sở, trung tâm hội nghị, thậm chí là cổng chào hay tượng đài”, ông Cương nêu. Từ đó, ông đề nghị QH, Chính phủ tăng cường quản lý nhà nước về đất đai, tiến tới ngăn chặn nguy cơ và hậu quả mang lại từ đất.

Khu đô thị mới Thủ Thiêm, một trong những điểm nóng khiếu kiện đền bù đất đai phức tạp Ảnh: Ngọc Dương

Đề nghị tổng kiểm tra đất công trên toàn quốc

Trao đổi thêm với Thanh Niên bên lề cuộc họp QH, ĐB Đặng Ngọc Nghĩa (Thừa Thiên-Huế) cho rằng không chỉ ở Đà Nẵng, TP.HCM, tình trạng phân lô bán nền của DN cũng diễn ra cả ở Hà Nội. Bằng chứng cứ khi nào di dời chỗ nọ, chỗ kia là DN nhảy vào xây chung cư cao tầng. “Rõ ràng có tình trạng đền bù cho người dân giá quá thấp, xây chung cư, làm văn phòng giá cao ngất ngưởng dẫn đến khiếu kiện, mâu thuẫn trong xã hội”, ĐB Nghĩa đặt vấn đề.

Bình luận thêm ý kiến của ĐB Đinh Duy Vượt về dấu hiệu có bóng dáng quan chức đằng sau những DN thâu tóm đất công, theo ĐB Nghĩa, mỗi dự án đều có quy trình, quyết định bởi tập thể. Có “sân sau” hay không, cần thanh tra, công an vào cuộc; nhưng có tình trạng bất bình thường là thiếu minh bạch trong công khai dự án, ít đấu thầu. “Tôi đặt dấu hỏi về việc đó vì những khu đất vàng không phải ai cũng mua được. Do đó, Chính phủ phải rà soát lại nguồn thu từ đất, nhà nước được bao nhiêu, DN được bao nhiêu. Tôi là ĐBQH nhưng tôi cũng không biết. Tôi chưa đánh giá đằng sau đó có thể có biểu hiện bất minh của cơ quan công quyền, nhưng ở ta, những khu đắc địa đều có sự hiện diện của DN lớn. Chính phủ, đặc biệt là Ủy ban Kiểm tra T.Ư, các cơ quan tư pháp nên vào cuộc, xem nhà nước được gì, DN được gì và đặc biệt nhân dân bị di dời được gì”, ĐB Nghĩa đề nghị.

ĐB Nguyễn Sỹ Cương nhận định, với chính sách quy định giá đất hằng năm mà các tỉnh công bố chỉ bằng 10 - 20% giá thị trường, rồi chính quyền đứng ra thu hồi đất giao cho DN, DN lại làm hạ tầng, thậm chí có những nơi chẳng cần làm gì đã lập bản đồ phân nền bán ra với giá cao gấp hàng chục, thậm chí hàng trăm lần, khiến cho người dân uất ức thì việc đi khiếu kiện khắp nơi như thời gian qua là điều dễ hiểu. Vì vậy, ông Cương cho rằng không thể kéo dài mãi tình trạng thu hồi hàng nghìn

mét vuông đất, dù chỉ là đất ruộng hay đất không thể canh tác được, mà người dân vẫn không mua nổi một suất đất hay một căn hộ chung cư của chính dự án để sinh sống. “Việc thu hồi đất vì mục đích KT-XH, nhất là thu hồi đất để giao cho DN cần phải thay đổi từ cơ chế lẫn quy định pháp luật, theo hướng DN phải tự thỏa thuận với người dân theo giá thị trường. Chính quyền không thu hồi đất thay cho DN và trước khi phê duyệt dự án phải lấy ý kiến của người dân, chứ đừng để tình trạng như ở một số nơi đến khi thu hồi đất người dân vẫn không biết là có dự án”, ông Cương kiến nghị.

ĐB Đinh Duy Vượt phân tích thêm với Thanh Niên, hiện nay nhiều vụ việc liên quan tới đất đai tại các địa phương đã được người dân nói, đã biết, lãnh đạo địa phương cũng biết nhưng việc xử lý còn rất chậm. Vì vậy, ông Vượt cho rằng Chính phủ cần tập trung nguồn lực, giải pháp để thực hiện một cuộc tổng kiểm tra, thanh tra toàn bộ đất đai trên cả nước, đặc biệt là những khu đất vàng, những khu đô thị. Nếu không thì sẽ không thể giải quyết một cách căn cơ, đến nơi đến chốn vì các mối quan hệ dây mơ rễ má, hậu duệ, đồ đệ, lợi ích nhóm, cánh hẩu tại địa phương rất phức tạp. Quan trọng hơn, các cơ quan T.Ư từ Kiểm toán Nhà nước, Thanh tra Chính phủ khi đã phát hiện sai phạm thì cần có biện pháp xử lý quyết liệt, thậm chí truy tố theo quy định của pháp luật.

ANH VŨ - LÊ HIỆP - VŨ HÂN